The Black Shroud – کفن سیاه

[1] Legendary lover of Queen Shirin, who committed suicide at the false news of her death.

در گورستان

In the Ruin’s Cemetery

من به دشت اندر و دشت اغش سیمین مهتاب

I, in the moors and the moors in the moonlight,

 

نقره، گردی بزمین کرده ز گردون پرتاب

the earth covered with a silver dust, 

دشت اغشته، کران تا بکران درسیماب

the moors glimmered from end to end… 

صحن اموات در ان صحنه همانا ناباب

There, in that scene of the dead, 

رخ زشت فلک، انجا شده بیرون ز نقاب

destiny’s ugly head was unmasked. 

همه افاق در ان افسرده

All the realm was wretched, 

مه روان همسرشمع مرده

and the moonlight a flickering candle. 

!چه فضایی، سخن ازموت و فنا گویی بود

What a miasma, death and destruction! 

!چههوایی، عفن و مرده نما بویی بود

What a pall, scent of mortification! 

!وحشت و مرگ مجسم شده هر سویی بود

The horror of death was everywhere

!صوت گرچه نه بمقدار سرمویی بود

silent though it was, 

!بازگویی که ز اموات هیاهویی بود

one could yet hear the tumult of the dead. 

گاه اوازه یک پروازی

At times, a sound of wings flapping 

رسد از جغدی و گه اوازی

and the hoot of an owl[1].

_________________________

[1] Light and dark embody the Zoroastrian belief in forces of good and evil being in a constant struggle.

 

دیدم اندر نظرم عالم دیگر پیداست

I saw a vision of a different world,

عالم ماست ولی،  بی سر و پیکر پیداست

our world, but all shattered,

نه سری زتنی و نی ز تنی، سر پیداست

neither heads onbodies, nor bodies with heads.

انچه بینی غرض ، انجا همه جوهر پیداست

Whatever you see there is but a mirage.

وان چه اندرنظرخلق، سراسر پیداست

Whatever looks real to all

همه را ذهن بشر ساخته است

has been made by human imagination,

خویش در وسوسه انداخته است

persuading himself of its reality.

انچه اید به نظر شعبده بازی دیدم

All things I saw were magic tricks,

در حقیقت نه حقیقی نه مجازی دیدم

nothing real, nothing abstract.

درطبیعت نه نشیبی نه فرازی دیدم

I saw nothing high or low in Nature.

خلق بازیچه وخلقت بچه بازی دیدم

I saw creatures as toys, and the creator at play;

بیش ازاین فلسفه هم،  روده درازی دیدم

and philosophy, a frivolous chatter.

ره ا ندیشه، دگر نگرفتم

I gave up thinking

 بگرفتم ره خویش و رفتم

and set off on my way.

_______________________________

من روان گشتم وافاق کران تا به کران

I set forth, but everything in the universe from end to end,

زکه ودشت ومه ومهر، هران بود دران

from its mountains to moors, from the Moon to the Sun,

هرقدم درحرکت با من چون جانوران

shadowed me like animals in every step.

چشم گورستان، بیش از همه بر من نگران

The heart of the cemetery, more concerned about me than the rest,

یعنی ایدون مرو، این جای بمان چون دگران

told me: “Don’t go, stay here, like everyone else.”

هم دران حال که ره می رفتم

While walking away,

رو بگرداندم و اینش گفتم

I turned and said:

نک زتوچند قدم دور،اگر میگردم

“If I am now going a few steps away from you,

نگرانم مشوای خاک که برمیگردم

“Oh, Earth, don’t worry I will be back!

من هم ای خاک زتو،خاک به سرمیگردم

“I will also will have your dust on me.

چه کنم خاک! که ازخاک بترمیگردم

“Oh, Earth, what choice have I? I will be worse than dirt.

من که مردم، به درک، هرچه دگر میگردم

“When I die,it won’t matter what else I’ll become.”

الغرض، رو سوی ره بنمودم

So I set forth

یک دومیدان دگر پیمودم

and walked a few more fields.

_______________________________

 

درقلعه خرابه

In the Ruins of the Citadel

 

 برسیدم به یکی قلعهُ کهسان وکهن

I came upon an enormous ancient citadel,

که در و بامش بهم ریخته، دامن دامن

whose roofs and walls all had collapsed into many layers.

زیرهردامنه، غاری بگشوده دهن

Under each layer the mouth of a cave opened.

سر شب هر چه سخن گفته ُبد ان پیر به من

What the old man had told me earlier in the evening

ان دهنها همه بنموده، بصدیق سخن

was confirmed by each opening.

باری ان قلعه، حکایتها داشت

That citadel whispered many stories

زافت دهر شکا یتها داشت

and many complaints of the ancient calamities.

چه سرایی؟ که سر وروش سراسر خاک است

What place is this? All covered in dust.

چه سرایی؟ که سرش همسر با افلاک است

What place is this? As proud as the stars.

چه سرایی؟ که حساب فلک انجا پاک است

What place is this? A testament to time’s adversity,

بس که معظم بود، اما در و پیکر چاک

so magnificent, but so decrepit that

زین عیان است ک تاریخ در ان غمناک است

its sad history was revealed.

هیئتش تپه انبوهی بود

It stood, a massive mound,

رویهم رفته تو گو، کوهی بود

as if it were a mountain.

___________________________________

یک بناییش که ازخاک، برون پیدا بود

One structure, thrusting out from under the dirt,

سطح بامش، سریکدسته ستون پیدا بود

displayed the capitals of a row of columns.

زان ستون ها، چه بسی راز درون پیدا بود

So many riddles were written on them

هرستونی چو یکی بیرق خون پیدا بود

that each pillar was like a bleeding banner,

گو تو یکصفحه ز تاریخ قرون پیدا بود

itself a history page from centuries ago.

رفتم اندرش که تا جای کنم

I went inside to settle;

هم زنزدیک تماشای کنم

and observe it closely.

_______________________________

دیدم ان مهد بسی سلسله شاه  عجم

I saw that cradle of many Persian kings

بامش بس خورده لگد، طاقش  براورده شکم

had its roof trampled, its arc caved in.

بالش خسرو و ارامگه کله جم

The throne of Khosrow and the mausoleum of the kings,

دست ایام فرو ریختشان برسرهم

the ages had thrown down together.

زان میان حجره اکنده به اثار قدم

Then at the middle of that chamber of history,

وندر ان جایگه تاج عیان

around a pedestal

سر ان جایگه: تاج کیان

with the crown atop,

جای پای عرب برهنه پایی دیدم

I saw the prints of the bare footed Arab.

!نسبت تاج شه وپای عرب سنجیدم

Comparing the king’s crown and the Arab’s footprint,

انچه بایست بفهمم زجهان فهمیدم

I understood all that I had to of the history.

!بعد از ان هر چه ک دیدم ز فلک خندیدم

I laughed bitterly at whatever else I saw afterward,

باری این گونه بنا هر چه که ُبد گردیدم

touring the entire edifice,

خسته ازگشتن،  دیگرگشتم

and tired of searching,

پای ز قلعه به بیرون هشتم

I left the citadel.

 

 بقعه  اسرار امیز

Mysterious Mausoleum

برسیدم زپس چند قدم بردره ای

Reaching a valley in a few steps,

وندر ان دره عیان، بقعه چون مقبره ای

I saw a mausoleum,

چار دیواری و یک چار وجب پنچره ای

four walls with a small window.

شدم اندر، به چنین مقبره نادره ای

Entering that unexpected structure,

 دیدم اندرش شگفت ار یکی منظره ای

I saw a strange sight.

پیش شمسی است یکی توده سیاه

A dark and gloomy mass

برده درگوشه ان بقعه پناه

had taken refuge at the corner.

__________________________________

پیش خود گفتم: این توده،سیه انبانی است

I thought: this must be a black sack,

یا پر ز توشه، سیه کیسه ازچوپانی است

a black sack filled with shepherd’s supplies.

دست بردم نگرم، جامه در ان یا نانی است

I touched it, suspecting rags or food.

دیدم این هردو، نه، کالبد بی جانی است

I saw instead a dead body.

گفتم: این نعش یکی جلد سیه حیوانی است

I said: “No, this is the skin of a black animal.”

دیدمش حیوانی، نه،  نعش زنی است

Then, I saw not an animal, but a woman’s corpse,

جلد هم جلد نه، تیره کفنی است

and the skin not a skin, but a black shroud.

_______________________________

دیدن ُمرده بتاریک شب اندر صحرای

To see a dead body, in the dark night of the moors,

مرده تنها را ، وحشت نگذارد تنهای

a dead one alone, attended by horror.

خشک ازحیرت و از بیم شدم بر سر جای

I froze at the frightful scene,

دست برداشتم از گشتن و گشتم بی پای

and wished to escape, but couldn’t move.

حیرت افزاست که این نعش دراین تیره سرای

I was astonished that the dead body, in that gloomy place,

بهره ازشمع، رخش می افروخت

had such a radiant face

شمع از رشک رخ او می سوخت

a candle could receive its light from her.

___________________________________

چهره سیمینش زبس پنجه غم بفشرده

Her luminescent face was draped in sorrow,

چون یکی غنچه که در تازه گلی پژمرده

like a rose bud withered just before blooming.

نوجوان مرده، توگویی که جوانش مرده

Died in her youth, as if mourning for a youth,

بسکه اندوه جوانمرگی خود را خورده

the youth of her own life.

من دران منظره، ازفرط عجب ازرده

I was bewildered by that scene when

 ناگهان یا که وی اوازی داد

suddenly either she cried,

یا خیالات مرا بازی داد

or I imagined a cry.

__________________________________

 

تظاهر ملکه کفن پوشان

Revelation of the Queen of Shroud Wearers

بیم وحسرت، دگر این باره چنان اُزردم

Fear and sorrow so took me over this time

که بپاشید قوایم ز هم و پژمردم

that I lost control and broke down,

سست شد پایم و با سر بزمین برخوردم

my knees gave way, and I fell down.

مرده شد زنده و من ز وحشت مردم

The dead came to life, and I died of fright.

خویشتن خواب و یا مرده گمان می بردم

I imagined myself either in a dream or dead.

پس از این هر چه به خاطر دارم

From then on, whatever I remember,

همه راخواب و گمان پندارم

might be dreams or imagination.

______________________________

گر چه ان حادثه نی خواب و نی بیداری بود

That incident was neither dream nor reality,

حالتی بر رخ بیهوشی و هشیاری بود

ِExisting in between,

نه چو درموقع عادی، نظرم کاری بود

my senses were neither functional,

نه جهان یکسره ازمنظره ام  عاری  بود

nor void of the reality around me.

درهمان حال مرا، درنظرم این جاری بود

While I was in this state,

کان کفن تیره ز جا بر جنبید

that black shroud rose

مر مرا با نظر خیره بدید

and stared at me.

________________________________

خاست از جای به پا اندک و واپس شد نیز

She rose to her feet but stepped back a little,

وانمود اینسان کو را  بود از من  پرهیز

as if she were wary of me.

با یکی ناله لرزنده وحشت انگیز

With a frightening, trembling voice,

گفت ای خفته بیگانه از اینجا بر خیز

she told me: “Rise, you dreaming stranger.

چیست کار تو در این بقعه اسرار امیز

What is your business in this mausoleum of mystery,

که پر اسرار در و دیوار است

whose walls are filled with mystery,

پایه خشت و ِگلش اسرار است

whose bricks and foundation are made of mystery?

______________________________

این طلسم است نه یک زمره ز ابادانی

This is a spell, not a building.

این طلسمی است ک در دهر ندارد ثانی

A spell with no equal in the world,

به طلسم  است در ان  روز و شب ایرانی

cast on Iran’s day and night.

زین طلسم است دیار تو بدین ویرانی

A spell, which is the cause of your motherland’s destruction.

جامهمنکندایندعویمنبرهانی

My garments are a testament to that claim.

من هیولای سعادت هستم

I am the colossus of happiness,

که دراین تیره سرا دلبستم

trapped  in this gloomy place.

______________________________

مر مرا هیچ  گنه نیست بجز انکه زنم

I have no ‘sin’ but for being a woman.

زین گناه  است که تا زنده ام اندر کفنم

It is for this ‘sin’ that I am in a shroud for life.

من سیه پوشم و تا این سیه از تن نکنم

I am in black, and until I am out,

توسیه بختی و بدبخت چو بخت تو منم

you are a wretch, and wretched like your destiny, I am.

منم   انکس که بخت تو اسپید کنم

I am the key to your salvation.

من اگر گریم، گریانی تو

If I weep, you will weep.

من اگر خندم، خندانی تو

If I smile, you will smile.

_______________________________

بکنم  گر ز تن  این جامه، گناهست مرا

If I tear out of this cloth, it’s a sin!

نکنم، عمر در این جامه، تباه است مرا

If I don’t, my life is a ruin in it

چه کنم؟  بخت ازاین رخت،  سیاه است مرا

What is to be done? My destiny is captured in this black cloth

حاصل  عمراز این زندگی، اه است مرا

My share of life is a sigh

مرگ هر شام وسحر، چشم براه است مرا

Death is awaiting me, day and night

 زحمت مردن من یک قدم است

The trouble of my death is but one step away

تا لب گورکفن در تنم است

I am already wearing my shroud

 _________________________________

فقط از مردنم ایین مماتم با قی است

Of my death, only the ritual remains to be done,

یعنی ان فاتحه خوانی وفاتم باقی است

just the last rite.

این که بینی تو که از این، رخ ماتم باقی است

The glow you see on my face

یادگاری است کز ایام حیاتم باقی است

is a remnant of my living days.

گریه وناله واه، ازحرکاتم با قی است

Weeping, moaning and sighing are all that remain.

ورنه من فاتحه خود خواندم

Other than that, I have said my last prayers.

بهرگوراست معطل ماندم

It is only the grave that I await.

_________________________________ 

ازهمان دم که در این تیره دیار امده ام

From the moment I came into this wretched world,

خود کفن کرده ببر، خود بمزارامده ام

I have worn my shroud and entered the graveyard.

هم چو موجود جمادی، نه بکار امده ام

Like a lifeless, useless being,

جوف این کیسه سر بسته ،  ببار امده ام

I have been raised in this closed bag.

مردم از زندگی، از بس به فشار امده ام

I am dying of this life of oppression.

تا در این تیره کفن درشده ام

As long as I am in this black shroud,

زنده نی، مرده ماتم زنده ام

I am not a living being but a sorrowful corpse!

____________________________________

تا به اکنون که هزار وصد و اندی سال است

It’s been a little more than eleven hundred years

اندراین بقعه، دراین جامه، مرااین حال است

that I have been in this mausoleum, in this cloth, in this state,

غصب از ان، حق حیات من زشت اقبال است

but take away this miserable destiny and I no longer exist.

من: با تو این عمر شگفت ار تو بی امثال است

I said: this is a bewildering life،

گویی این عمر دگر مرگش نه در دنبال است

of seemingly eternal suffering.

پدر و مادرت  ایا  که بدند؟

Who were your parents?

توچرا زنده ای ،  انها چه شدند؟

How is it that you are alive and what happened to them?

______________________________________

بر زبانم بر او، حرف پدر چون امد

When I mentioned her father,

بر رخش وضعیت حال دگرگون امد

she became completely distraught,

گویی این حرف خراشیدش دل و خون امد

as if my words stabbed her heart and it bled.

چون زبس اه، از ان سینه محزون امد

So many sighs came out that sorrowful chest

بوی خون،زان دل خونین شده بیرون امد

that the scent of blood rose from her heart.

هر چه گفتم : چه شدت؟ درپاسخ

I kept asking, What happened, and in answer,

ناله سرکرد که اوخ اوخ

she moaned, Alas, alas.

______________________________

دختر خسرو شاهنشه دیرین بودم

I was the daughter of the ancient king Khosrow,

ناز پرورده  در دامن شیرین بودم

pampered in the bosom of Shirin,

حالم این مقبره مسکن شده اوخ اوخ

now residing in this graveyard, alas,alas.

__________________________________

خانه اول من، گوشه  ویرانه  نبود

My first home was not this desolate corner.

چه حرمخانه اجداد من این خانه نبود

This was not the palace of my ancestors.

یاد از رفته این دهکده اوخ اوخ

Now it’s all forgotten in this village, alas, alas.

_____________________________________

دخت شاهی که زبم مملکتش تا قاف است

The daughter of a king, whose realm stretched form Bam[1]to theCaucasus[2],

شده ویرانه نشین، ای فلک این انصاف است؟

now resides in this devastation. Oh destiny, is this fair?

سرد شد اتش اتشکده اوخ اوخ

The fire of Atashkadeh is cold, alas, alas.

 _____________________________________

سپس او خیره بماند و من نیز

She then stared at me, and I,

خیره، زین قصه اسرارامیز

so stunned by this mysterious tale,

فرط ان خیره گی ام حال مجانین اورد

I felt deranged.

در و دیوار به چشمم رنگین امد

I saw the dark walls color.

خشتها درنظرم شکل شیاطین امد

The bricks looked like devils.

بردماغم اثر لطمه سنگین امد

I felt I was losing my mind,

پیش کزواهمه، از خود بروم

and thought, before my senses leave,

به کزین واهمه، ازخودبروم

I had better leave.

 

برگشت از بقعه به ده

Return from the Mausoleum to the Village

جستم از جای و ندانم چه دگر پیش امد

I jumped on my feet, and don’t know what happened next;

چه دگر بر سر این شاعر درویش امد

what else happened to this poor poet.

انقدرهست که یکمرتبه برخویش امد

All I know is that I came to myself;

پایم اندر روش،  از شدت تشویش امد

and setting forth by apprehension ;

بدویدم همه جا، هر چه کما بیش امد

I run everywhere, wherever;

سرم اخر به ستونی بر خورد

until I hit my head against a pillar;

اوفتادم بزمین خوابم ُبرد

and passed out.

__________________________________

صبح برخاستم، انگشت زدم بر دیده

I woke up in the morning, and rubbed my eyes;

خویشتن دیدم، برخاک و به گل مایده

and noticed myself all muddied;

 لب جوی یدردروازه ده خوابیده

lying by a stream of water, by the gate of the village;

افتاب ازافق اندک، بسرم تابیده

the rays of the early sun shining on my head;

خاطر جمع من از دوش ز هم پاشیده

still disturbed by the memories of the night before.

خاستم برسرپا بهت زده

I got up, still confused;

بازدیدم که ز یک گوشه ده

and again I saw, at a corner of the village:

___________________________________

با یکی کوزه،  همان زن به لب اب امد

The same woman came to the stream with a pale of water

من دراندیشه که این منظره درخواب امد

Thinking what I saw was just a dream;

دیدم ان زن که به پندا رتو نایاب امد

I saw the woman of the dream;

ز ره دیگر با کاسه وبشفاب امد

came in from another direction, with pots and pans;

زسوی دیگر با یک بغل اسباب امد

then again, from another direction, with a burden.

شد سه تن دخترکسری سر اب

Khosrow’s daughter became three at the water front;

جمع و من از بیم شدم بی تاب

and I was horrified.

_______________________________________ 

پس سراسیمه دویدم، سوی ده تا که مگر

I run to the village,frightened;

دیگراین منظره هول نیاید به نظر

so that I couldn’t see this horrific scene.

باز ان زن سرره شد زیکی خانه به در

Then again, the woman came out of a house;

هشتم ان راه و دویدم بسوی راه دگر

I left that route and went another way.

وندران راه ورا دیدم یک بچه پسر

But I saw her again, holding a baby boy;

دارد اندر بغل ان تیره کفن

under her gloomy shroud;

سپس اهسته خرامد سوی من

gliding toward me slowly.

______________________________________

بسوی قافله القصه ، خرامیدم زود

I hurried toward the caravan;

باز دیدم هر زن ک در قافله بود

and again I saw every woman in there;

همه چون دختر کسری، به نظر جلوه نمود

just like Khosrow’s daughter;

جز یکی زن که مسلمان نُبد بود یهود

except one who was not a Moslem.

باری این قصه بر احوال من این را افزود

This event so affected me;

کین حکایت همه جا می گفتم

that I told it everywhere;

چون سه سال دگر ایران رفتم

three years later when I went back to Iran

______________________________________

هرچه زن دیدم انجا همه ان سان دیدم

I saw every woman the same way!

همه را زنده درون کفن انسان دیدم

buried alive in shrouds

همه را صورت ان زاده ساسان دیدم

I saw them all like that princess

صف به صف دختر کسری همه سان دیدم

Line by line I saw Khosrow’s daughters.

خویشتن را پس از این قصه هراسان دیدم

The event so apprehended me;

همه این قصه به نظم اوردم

that I wrote this story in poetry;

فهم ان بر تو حوالت کردم

for you to make your own conclusion.

 

در پایان داستان

Conclusion

 

شرم چه، مرد یکی بنده، زن یک بنده

What is the shame, man and woman, equal creatures

زن چه کردست که از مرد شود شرمنده؟

What has woman done to be ashamed in front of man?

چیست این چادر و روبنده نا زیبنده؟

What is this disgraceful chador and cover?

گر کفن نیست بگو چیست پس این روبنده؟

If it’s not a shroud, tell me then, what is it?

مرده باد انکه زنان، زنده بگور افکنده

Down with those who have thrown women in graves, alive

بجز از مذهب هر کس باشد

If it’s not religion;

سخن اینجای، دگر بس باشد

there would be no need for argument.

____________________________________

با من ار یک دو سه گوینده، هم اواز شود

If a few speakers join me;

کم کم این زمزمه،  در جامعه اغاز شود

conversations will gradually open up in the society.

با همین زمزمه ها،  روی زنان باز شود

With this conversation the women will open their faces;

زن کٌند جامه شرم ار و سر افراز شود

and throw out the shameful cloth and be proud.

ورنه تا زن به کفن سر برده

Otherwise, as long as the women live in shrouds;

نیمی از ملت ایران مرده

half the nation of Iran is dead.